در این مقاله با بهترین مدرس نظام مهندسی جناب آقای مهندس مهدی دریانی پایه ارشد سازمان نظام مهندسی استان تهران و مدیرعامل شرکت تی سون در مورد حل مشکل آلودگی هوای تهران، به گفتگو نشسته ایم.

تا سال ۲۰۲۳، هوای تهران به عنوان یکی از شهرهای پرجمعیت ایران، با مشکلات آلودگی هوا مواجه بوده است.

مهندس مهدی دریانی در این زمینه معتقد است که برخی از اصلی‌ترین عوامل آلودگی هوای تهران عبارتند از:

1. ترافیک شدید: تعداد زیادی از وسایل نقلیه در تهران باعث تولید اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی متعددی می‌شوند که به آلودگی هوا کمک می‌کنند.
2. صنایع و انرژی: تولید انرژی از منابع فسیلی و نیز فعالیت صنایع، به تخریب کیفیت هوای شهر کمک می‌کند.
3. شرایط آب و هوایی: شرایط جوی نیز می‌تواند بر کیفیت هوا تأثیر بگذارد، به‌ویژه در شرایط باد کم و بارش نزولات جوی کم.

عوامل فوق عملاً باعث مشکلاتی برای ساکنین شهرهای بزرگ می شود که از مهم ترین آنها بیماری های متعدد است. بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا می‌توانند عبارت باشند از:

1. بیماری‌های تنفسی: آلودگی هوا می‌تواند باعث تشدید بیماری‌های تنفسی مانند آسم، برونشیت، عفونت‌های ریه و سایر مشکلات تنفسی گردد.
2. بیماری‌های قلبی: آلودگی هوا می‌تواند بر قلب و عروق اثر منفی داشته باشد و بیماری‌های قلبی مانند ایسکمیک قلب، سکته قلبی و فشار خون بالا را تشدید کند.
3. عوارض سیستم عصبی: برخی تحقیقات نشان می‌دهند که آلودگی هوا ممکن است بر سلامت سیستم عصبی نیز تأثیر گذار باشد.
4. سرطان: برخی مطالعات ارتباط بین آلودگی هوا و افزایش خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان‌ها مانند سرطان ریه را نشان می‌دهند.
5. مشکلات پوستی: آلودگی هوا می‌تواند بر پوست تأثیر گذاشته و مشکلات پوستی را افزایش دهد.

بهرحال، لازم به ذکر است که این فهرست صرفاً چند مثال است و مشکلات و بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا ممکن است بسیار متنوع‌تر باشند.

حال سؤال مهم این است که چگونه می توان مشکل آلودگی هوای تهران را بر طرف کرد؟

بهترین مدرس نظام مهندسی  تأکید دارد که مشکل آلودگی هوای تهران یک چالش جدی و پیچیده است که نیازمند تدابیر گسترده و هماهنگ برای کنترل و بهبود وضعیت آن است. ترکیبی از تدابیر زیر می‌تواند به کاهش آلودگی هوا در تهران کمک کند:

1. حمایت از حمل و نقل عمومی: ترویج استفاده از حمل و نقل عمومی و ارتقاء شبکه حمل و نقل عمومی، به ویژه سامانه‌های مترو و قطار شهری که از نظر آلودگی کمتری نسبت به وسایل نقلیه شخصی دارند.
2. تشویق به استفاده از وسایل نقلیه تمیزتر: تشویق به خرید و استفاده از خودروهای الکتریکی یا پلاگین هیبرید و فرهنگ‌سازی در جامعه برای استفاده از خودروهای کم‌آلاینده.
3. مدیریت ترافیک: کنترل و مدیریت بهتر ترافیک با راه‌اندازی اندازه‌گیری و اطلاع‌رسانی ترافیک هوشمند و همچنین برنامه‌های محدودیت ترافیک و ساعات کاری انعطاف‌پذیر.
4. تخصیص بهینه زمین‌ها: کنترل توسعه شهری و تخصیص بهینه زمین‌ها برای مصارف عمومی، مساحت‌های سبز و مناطق حمایت شده برای کاهش آلودگی هوا. در سایت t3ven.com مقاله هایی در مورد معماری پایدار و انرژی های تجدید پذیر همراه با معرفی عایق تی سون آمده است.
5. استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر: ترویج استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند برق خورشیدی و بادی و کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی در صنایع و خانه‌ها.
6. اصلاح صنایع: اعمال مقررات سخت‌تر برای کنترل آلودگی صنایع و اجرای تکنولوژی‌های کم‌آلاینده‌تر در صنایع بزرگ و کوچک.
7. ارتقاء فناوری: استفاده از تکنولوژی‌های هوشمند و نوآورانه برای کنترل آلودگی هوا و انجام اقدامات پیشگیرانه.
8. همکاری مناطق همجوار: برنامه‌ریزی هماهنگ و همکاری با مناطق همجوار برای کاهش انتقال آلاینده‌ها و بهبود کیفیت هوا.
9. تحقیق و برنامه‌ریزی: انجام تحقیقات بیشتر برای بررسی علل آلودگی هوا و تدوین برنامه‌های عملی برای کنترل و بهبود وضعیت آلودگی.

به طور کلی، کاهش آلودگی هوای تهران نیازمند تلاش همگانی از جمله دولت، نهادها، صنعت، جامعه مدنی و همه شهروندان است. این تدابیر باید با هماهنگی و تعاون بین بخش‌ها اجرا شوند تا نتایج مثبت مشاهده شود.

بهترین مدرس نظام مهندسی معتقد است با توجه به اینکه شهر تهران در روی کوهپایه قرار گرفت است، علاوه بر راهکارهای فوق می توان با بررسی حرکت طبیعی هوا در کوهپایه به نتایج جالبی رسید:

جریان هوا در کوهپایه‌ها به علت تأثیرات جغرافیایی و ارتفاع بالاتر از سطح دریا تغییراتی دارد. این تغییرات جریان هوا در کوهپایه‌ها به‌ویژه اثراتی در هواشناسی و اقلیم منطقه ایجاد می‌کند. دو اثر اصلی ارتفاع بر جریان هوا در کوهپایه‌ها عبارت‌اند از:

1. اثر افقی: در حین حرکت هوا از منطقه‌های با ارتفاعات مختلف، تغییرات فشار هوا در محل‌ها اتفاق می افتد. این تغییرات فشار باعث ایجاد جریان‌های هوایی افقی می‌شود. به طور کلی، هوا از مناطق با فشار بالا به مناطق با فشار کمتر جریان پیدا می‌کند. (حرکت از قله به دره و برعکس)
2. اثر عمودی: ارتفاع کوه‌ها می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر روی جریان هوا داشته باشد. هنگامی که هوا به کوه‌ها می‌رسد، به دلیل ارتفاع، به صورت مجبور به بالا رفتن می‌باشد. این ارتفاع باعث خنک‌شدن هوا می‌شود و با فشار کاهش می‌یابد. به همین دلیل، مناطق کوهپایه‌ای معمولاً دماهای پایین‌تر و میزان بارندگی بیشتری نسبت به مناطق پست تر دارند.

از طرف دیگر، تأثیر کوه‌ها بر جریان هوا می‌تواند باعث ایجاد پدیده‌های هواشناسی مختلف شود، از جمله:

1. بادهای کوهی: بادهایی که از ارتفاعات کوهپایه‌ها به سمت مراتع و مناطق پست‌تر می‌وزند به عنوان بادهای کوهی شناخته می‌شوند.
2. بارش‌های کوهی: هوا با بالا رفتن از کوه‌ها خنک‌تر می‌شود و رطوبتش آزاد می‌شود، بنابراین بارش‌های غزیر که به‌نسبت به مراتع کوهپایه‌ها وقوع می‌کنند، به عنوان بارش‌های کوهی شناخته می‌شوند.
3. پدیده فن‌های کوهی: در کوهپایه‌ها و مناطق با ترکیبات زمینی مختلف، هنگامی که هوا از یک سطح بالاتر به سطح پایین‌تر حرکت می‌کند، فشار آن کاهش می‌یابد و همین امر می‌تواند به ایجاد پدیده فن‌های کوهی (فشارهای کم نسبت به محیط اطراف) منجر شود.

جریان هوا و تأثیر آن بر کم کردن آلودگی هوا (همانند کاربرد عایق تی سون)

بهترین مدرس نظام مهندسی تأکید دارد که جابجایی هوا یا عبور جریان‌های هوایی می‌تواند تأثیراتی بر کم‌کردن آلودگی هوا داشته باشد. در حالت عادی، هوا جریانی می‌باشد که می‌تواند آلاینده‌ها را از یک منطقه به منطقه دیگر منتقل کند. به‌عنوان مثال، اگر یک منطقه شهری آلوده به آلاینده‌ها باشد و جریان‌های هوایی به سمت منطقه‌های دیگر حرکت کنند، ممکن است آلاینده‌ها همراه با جریان‌هوا به منطقه‌های دیگری منتقل شوند.

به عنوان یک مثال معمول، جریان‌های هوایی از سواحل دریاها به سمت شهرها حرکت می‌کنند و آلاینده‌های آبی مانند ذرات معلق می‌توانند از سواحل به شهرها منتقل شوند و کیفیت هوا را تحت تأثیر قرار دهند. همچنین این حالت گردش هوا در کوهپایه نیز در شب و روز اتفاق می افتد.

در روز، دامنه های بالایی کوهپایه که در معرض تابش شدید خورشید قرار دارند گرم تر شده و هوای گرم شده به طرف بالا حرکت می کند و هوای خنک تر از سمت دشت های جنوبی جایگزین آن می شود.

به‌طور کلی می توان گفت جابجایی هوا می‌تواند آلودگی هوا را به صورت موقتی تأثیر دهد، اما برای برای بهبود کیفیت هوا به‌طور مستدام، باید به راهکارهایی از جمله کنترل منابع آلودگی، استفاده از منابع انرژی پاک و ارتقاء تکنولوژی‌های کم‌آلاینده روی آورد. همچنین، اصلاحات در حوزه حمل و نقل، مدیریت ترافیک و مصرف انرژی نیز به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کنند. این تدابیر در کنار جابجایی هوا می‌توانند به بهبود کیفیت هوا کمک کنند و برای حفظ محیط زیست و سلامت افراد اهمیت دارند.

تأثیر بام سبز در کم شدن آلودگی هوا

بام سبز یا روف‌گاردن (Roof garden)، به فضای سبزی اطلاق می‌شود که بر روی سقف ساختمان‌ها یا سازه‌های دیگر ایجاد می‌شود. استفاده از بام سبز می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی بر کاهش آلودگی هوا داشته باشد. برخی از تأثیرات بام سبز بر کم‌شدن آلودگی هوا عبارتند از:

1. جذب گازهای آلاینده: گیاهان روی بام سبز می‌توانند گازهای آلاینده هوا مانند دی‌اکسید کربن (CO2)، اکسید نیتروژن (NOx) و سولفور دی‌اکسید (SO2) را جذب کنند و در صورت عدم جذب، تبدیل آنها به مواد مفید‌تری مانند اکسیژن عمل کنند.
2. تبخیر آب: بام‌های سبز، بخشی از آب را تبخیر می‌کنند و به این ترتیب باعث کاهش دما محیط می‌شوند. این تغییرات دما می‌تواند بر آلودگی هوا تأثیر مثبت داشته باشد.
3. جذب ذرات معلق: برگ‌ها و ساقه‌های گیاهان بر روی بام سبز می‌توانند ذرات معلق موجود در هوا را به خود جذب کنند و به مقدار کمتری از آنها به هوازدگی شهری کمک کنند.
4. مؤثر بودن در فصول گرم: بام‌های سبز می‌توانند به کاهش دمای هوای محیط کمک کنند. در فصول گرم، این تأثیر می‌تواند به کاهش آلودگی هوا ناشی از افزایش دما و استفاده بیشتر از خودروها کمک کند.
5. ایجاد فضای سبز: ایجاد فضای سبز در شهرها و استفاده از بام‌های سبز می‌تواند محیط زندگی را بهبود دهد و افراد را به استفاده از حمل‌ونقل عمومی و استفاده کمتر از خودروهای شخصی تشویق کند.

با این حال، برای داشتن تأثیر مثبت بر کاهش آلودگی هوا، نیاز به طراحی و اجرای مناسب بام سبز با توجه به عوامل زیست‌محیطی و شرایط آب و هوایی منطقه و همچنین مراقبت و نگهداری منظم از بام سبز می‌باشد. همچنین، تدابیر دیگری مانند کنترل صنایع آلاینده، ترافیک هوشمند و استفاده از منابع انرژی پاک نیز نیازمند اجرای همزمان هستند تا مشکل آلودگی هوا در تهران بهبود یابد.

با توجه به مطالبی که تا اینجا مطالعه شده، پیشنهاد بهترین مدرس نظام مهندسی این است که ایجاد حرکت مداوم هوا با استفاده از بکاربرده عایق تی سون در روی بام و نمای ساختمان هایی است که در نقاط پایین تر شهر تهران واقع شده اند. در این صورت با توجه به خنک بودن بام های جنوبی شهر، می توان شاهد حرکت هوا از مناطق پست به مناطق مرتفع تر بود و این حرکت طبیعی هوا به جابجایی آلودگی ها و حرکت آنها به سمت مناطق غیر مسکونی کمک می کند. یکی از مهم ترین تأثیراتی که عایق تی سون بر روی نماها و بام های مناطق پست تر می گذارد، جلوی گرم شدن سطوح را گرفته و اجازه می دهد هوای خنک جنوب کوهپایه، جای هوای گرم تر بالای کوهپایه را بگیرد و به حرکت دائمی هوا و در نتیجه حرکت آلودگی هوا بخصوص در فصول سرد سال کمک کند.

در تصویر فوق بصورت گرافیکی تأثیر عایق تی سون در مناطق بالایی شهری مانند تهران و حرمت هوا دیده می شود.

پیشنهاد می شود برای مطالعه بیشتر در مورد دوره های نظام مهندسی، کارشناسی رسمی دادگستری و طراحی نما  و مرتبط با عایق تی سون به سایت www.mehdidaryani.com مراجعه نمایید.